Για την Ντεμέτ που έγινε Μερυέμ.

Σήμερα διάβασα αυτό. Και δεν μπορώ να συνέλθω. Το θέμα είναι, ότι όσο κι αν δεν θέλω να το δεχτώ, υφίσταται. Και υφίσταται, χωρίς να υπάρχει πια ο Κεμάλ για να το καταδικάσει ούτε ο παππούς Αζίζ για να προσφέρει άσυλο στο κοριτσάκι. Υφίσταται σαν πανδημία, ζωγραφισμένο πάνω σε εκατομμύρια γυναικεία μαντήλια που δουλειά τους είναι να καλύπτουν χαμόγελα και να φυλακίζουν συνειδήσεις.
Με σοκάρουν οι σκεπασμένες γυναίκες, όσο κι αν πάλεψα καιρό να συμμεριστώ την χιλιοσυζητημένη υπογραφή του Αλί και να το θεωρήσω «ελευθερία στις προσωπικές επιλογές».

Και παρότι στο άρθρο δεν αναφέρεται ότι η μικρή υποχρεώθηκε να σταματήσει το σχολείο και προκειμένου να κυκλοφορεί σκεπασμένη, είμαι σίγουρη ότι της συνέβει. Ισως γιατί το τελευταίο τετραήμερο στην Τουρκία, είδα την αλλαγή εντονότερη. Ενδεχομένως, τώρα την παρατήρησα τόσο έντονα.

Στο φέρυ από Γιάλοβα, απέναντί μου κάθισαν τρεις κοπέλες. Ηταν στην ίδια παρέα. Οχι πάνω από εικοσιπέντε χρονών. Η μία μοντέρνα, ντυμένη σαν κάθε παιδί της ηλικίας της. Οι άλλες δύο σκεπασμένες. Με ένα θλιμμένο χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπο, έχωσαν τα πρόσωπά τους σε εφημερίδες σε όλη την διάρκεια του ταξιδιού. Ηταν εμφανές ότι προσπαθούσαν να δείξουν αποστασιοποιημένες από την κοπέλα που δεν ήταν σκεπασμένη. Οχι γιατί το ήθελαν, ήταν εμφανές. Αλλά γιατί έτσι έπρεπε.
Στην τουαλέτα του φέρυ, μάνα και κόρη, σκεπασμένες, περίμεναν καρτερικά να αδειάσουν οι αλά – τούρκα τουαλέτες ενώ οι κανονικές ήταν άδειες.
Πήγα σε ένα μινι μάρκετ, απέναντι από το ξενοδοχείο μας στην Μπούρσα και ενώ ήμουν φιλική, ζητώντας τσιγάρα στα τούρκικα για να διευκολύνω την επίσης σκεπασμένη ιδιοκτήτρια, αυτή δεν καταδέχτηκε να μου γυρίσει κουβέντα, θεωρώ ότι μάλλον ενοχλήθηκε που μια «άπιστη ξένη» αγόραζε τσιγάρα. Μου πληκτρολόγησε στο κομπιουτεράκι το αντίτιμο, λες κι αν μιλούσε η γλώσσα της θα μούδιαζε. Μουρμούρισα ένα μεγαλοπρεπές «αεισιχτίρ» και βγήκα. Υποσυνείδητα θέλησα να της την σπάσω και μετά από δέκα λεπτά επέστρεψα και αγόρασα αναπτήρα. Ξανά το ίδιο σκηνικό από μέρους της.
Σε άλλο μίνι μάρκετ χθες το απόγευμα στην Ιστανμπούλ, μια σκεπασμένη μπήκε με τα δυό μικρά της, δυό αγγελούδια που πολύ ήρεμα την ρώτησαν «αννέ, μπορούμε να πάρουμε κι αυτό?» δείχνοντας κάτι φτηνιάρικα μπισκοτάκια. Κοίταξα το κοριτσάκι και χαμογέλασα, τότε άκουσα την «αννέ» να βάζει τις φωνές. Σε άλλη περίπτωση, θα αγόραζα τα μπισκοτάκια και θα τα έδινα στα μικρά, με πονάει να βλέπω παιδί να λαχταράει κάτι και να μην του το δίνουν, ίσως γιατί μικρή ποτέ δεν τόλμησα να ζητήσω κάτι, όσο κι αν το ήθελα. Αλλά η εικόνα της οργισμένης, σκεπασμένης μάνας δεν μου έδινε περιθώριο να ανακατευτώ. Ούτε που κατάλαβα για το πότε βούτηξε τα παιδιά και βγήκε έξω, χωρίς να ψωνίσει τίποτα. Βγαίνοντας είδα μόνο την μικρούλα να έχει καθίσει στο πεζοδρόμιο και να κλαίει με λυγμούς. Αξιζε τόσα παιδικά δάκρυα, εκείνο το σκατένιο μπισκοτάκι ρε γαμώτο?
Χθες το μεσημέρι περπατούσαμε κοντά στο Ταξίμ την ώρα που τελειώνουν τα σχολεία. Θαύμαζα τα παιδάκια με τις σχολικές στολές. Μου αρέσει η ομοιομορφία στα ρούχα των μαθητών. Και ξαφνικά, ανάμεσα στα κοριτσάκια ξεπετάχτηκε ένα σκεπασμένο. «Δεν απαγορεύεται να πάνε σκεπασμένα στο σχολείο?» ρώτησα τον Ογούζ. «Ασφαλώς και απαγορεύεται, επί του παρόντος τουλάχιστον» μου απάντησε κι αυτό το «επί του παρόντος» με τσάκισε. «Αλλά μάλλον με το που βγήκε από το σχολείο, φόρεσε το μαντήλι της», συνέχισε.
Πριν από εννέα χρόνια, έβλεπες ελάχιστες σκεπασμένες στις μεγάλες πόλεις. Πριν από τέσσερα είδα για πρώτη φορά δύο – τρεις μαυροντυμένες, αυτές τις εντελώς σκεπασμένες και απορούσα τί είναι. Πλέον το ένα τρίτο των γυναικών κυκλοφορούν έτσι. Μαυροντυμένες λιγότερες αλλά όπως και να το κάνεις, υπάρχουν πλέον αρκετές.

Η Τουρκία κάνει βήματα προς τα πίσω. Κι ενώ στα έργα υποδομής, στον τουρισμό, στο εμπόριο, όλα τρέχουν με εξωπραγματικούς ρυθμούς, το αγκάθι του «σκεπάσματος» ανατρέπει πολλά. Ηδη λειτουργούν θρησκευτικά σχολεία, τα οποία πλέον δεν θεωρούνται παράνομα. Είναι να απορείς, όταν εβδομήντα χρόνια πριν, ο Κεμάλ τα είχε κλείσει εν μια νυκτί. «Εναν Κεμάλ χρειαζόσαστε τώρα» συνηθίζω να λέω στους φίλους μου. «Τώρα παίρνουν την ρεβάνς τους απένταντι στους Κεμαλικούς» σχολίασε προχθές η Σεβίντς και ανατρίχιασα.
Πώς μπορεί μια χώρα που εβδομήντα χρόνια πριν προχώρησε σε τόσο πρωτοποριακές μεταρρυθμίσεις τώρα να γυρίζει προς τα πίσω? Και ποιά συμφέροντα κρύβονται σε αυτή την οπισθοδρόμιση?
Σε τί και ποιούς θα ωφελήσει η έλλειψη παιδείας στα κορίτσια, η συνέχιση των εγκλημάτων τιμής , η απομόνωση από τον πολιτισμό, η επιστροφή στο παρελθόν? Πόσα παιδιά θα μεγαλώσουν με την πίκρα του απαγορευμένου ακόμα κι αν το απαγορευμένο είναι ένα μπισκοτάκι ή το χαμόγελο μιας ξεσκέπαστης ξένης?

Η φωτογραφία του Κεμάλ υπάρχει παντού. Στα μαγαζιά, στα ξενοδοχεία, σε όλους τους δημόσιους χώρους. Απορώ πώς μπορούν να την κοιτάζουν, χωρίς ντροπή, όλοι αυτοί που θάβουν μέρα με τη μέρα τις ιδέες και τα πιστεύω του.